Son yıllarda gerek ulusal gerekse de uluslararası tarımsal faaliyetler içerisinde popüleritesi arttıran maviyemiş, biyolojik çeşitlilik açısından tüm Avrupa’nın sahip olduğu zenginliği tek başına bünyesinde barındıran ülkemizde de her geçen yıl çiftçilerimiz için daha fazla gelir kaynağı olmaktadır.
Karadeniz Bölgesi başta olmak üzere Türkiye’nin birçok bölgesinde önemli bir üretim potansiyeline sahip olan maviyemişten fizibıl ölçek ve donanım baz alındığında 10 dekarlık bir alanda yapılan yatırım için 70-90.000 Euro arasında bir gelir sağlamaktadır.
Yurt dışı pazarında en yaygın bitki türleri arasında gösterilen maviyemiş 100 dekarlık üretim projesinin, Türkiye’deki zirai finans kaynaklar başta olmak üzere teşvik modelleri, miktarları, kazanç düzeyi gibi faktörlerle birlikte değerlendirildiğinde fizibıl ölçekli olarak ele alınacaktır.
Özellikle son zamanlarda artış gösteren sağlıklı ve doğal ürün talebinin, maviyemiş üretiminin önemini de arttırdığı gerçeği göz önünde bulundurulduğunda Tarım ve Orman Bakanlığı’nın da destekleriyle söz konusu meyvenin üretiminde önemli ölçüde artışın olabileceği hesaplanmaktadır.
Bununla birlikte Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan “Maviyemiş-Likapa Eylem Planı” çerçevesinde Türkiye’nin birçok bölgesinde maviyemiş bahçelerinin kurulması ile birlikte üretimin yaygınlaşmasına parelel olarak maviyemiş yetiştiriciliğinden elde edilen verim de her geçen yıl daha fazla artmaktadır. Örneğin, 100 dekarlık yatırımın verimi 2.yıl 50.000 kg olurken 6.yıl tam verime yattığı yıl itirabiyle 200.000 kilogramı bulan meyve hasadı yapılabilecektir. Ayrıca 15 yıl boyunca daimi olarak bu miktarlarda üretiminin yapılabileceği de düşünülmektedir.
Bunun yanı sıra maviyemiş üretimine 700-900.000 sekantında yatırım yapmak isteyen kişi, kurum, şirket ve yatırımcı grubunun +100 dekarlık daha üretim planlayabileceği hesaplanmakta ve 100 dekar bahçe tesisini amaçlayan yatırımcılar, bir araya gelerek ‘Kollektif Grubu’ oluşturup verimi çok daha fazla olabilecek bir yatırımda bulunabilmektedir.
Öte yandan, ılıman iklim koşullarına kolay adapte olabilen maviyemiş yetiştiriciliğinde; yatırımın geri dönüşüm hızını ve karlılık seviyesini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır:
Yatırım öncesi projelendirmeye bağlı olması başta olmak üzere, maviyemiş yatırımı için doğru bölge, alan ve iklim seçimi, bölge iklimine uyumlu maviyemiş çeşit grubu seçimi, fide temin kaynağı ve kaliteli bitki seçimi, global pazar talepleri doğrultusunda üretim modeli hasat dönem ve süresi, işleme, boylama, ambalajlama, soğuk zincirde muhafaza, sevkiyat, teşhir faaliyetlerinin organizasyonun doğru planlanması, fidan çeşit, yaş ve ebadına göre saksı dizilimi ve projelendirmesi, sulamanın maviyemiş üretimine uyumlu olması için sulama sistemi, otomasyon, ozmos model seçimi, saksı seçiminde ayak yükseklik, su drenajı ve hava sirkülasyonu için delik adet ve ebadı, maviyemiş yetiştiriciliğine uyumlu substrat formülünün oluşturulması, fidan temin, seçim ve yerleştirme düzeninde çiçeklenme, tozlanmanın göz önünde bulundurulması ve dikim mesafeleri tespitinde bitki gelişim, bakım ve hasat düzenin değerlendirilmesi, maviyemiş yetiştiriciliğinde; yatırımın geri dönüşüm hızını ve karlılık seviyesini etkileyen başlıca faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bununla birlikte, maviyemişe yatırım yapmayı planlayan kişi ve kuruluşların yetiştiricilik, hasat, hasat sonrası işlem, pazarlama ve dağıtım konularında bilgi ve tecrübe sahibi kuruluşlardan eğitim alarak paylaşım temini için kaynak bulmalarının önemli olduğunu belirtmek gerekir. Kaldı ki, yukarıda belirtilen koşullara uyumlu faaliyetlerin başarı ve kazancı arttıracağı unutulmamalıdır. Ayrıca kaliteli ve yüksek verimli üretimin, iç ve dış pazar talebi olan sertifikasyonlara uyumlu yetiştiriciliğin, satış potansiyeli ve istikrar noktasında belirleyici bir unsur olduğu bilinmektedir. Öte yandan üretici-tüketici arasında maviyemiş üretiminin her safhasında oluşturulacak entegrasyon ve senkronizasyon, elde verimin ve kazancın maksimumum düzeye taşınması için önemlidir.
Hasat, işleme, pazarlama ve müşteri kalitesi gibi faktörler arasındaki uyum ve koordinasyon, maviyemişin kaliteli değerden satışı için belirleyici olacaktır. Buna ek olarak entegrasyon zincirindeki halkalardan birinde yaşanacak olumsuzluğun ürünün değerini etkileyeceği ve karlılık seviyesini düşüreceği aşikardır.
Unutulmamalıdır ki, fidandan proje geliştirme ve meyve üretimine, hasattan tüketiciye kadar uzanan entegrasyon zincirinde yer alan kişi ve kuruluşlar ‘Türkiye’nin Maviyemiş Projesi’ için güçlü birer yönetici adayıdır ve bu noktada yapılacak doğru projelendirme, maviyemişin karlı, başarılı ve istikrarlı yatırımını zirve taşıyacaktır.
Türkiye’de son yıllarda Maviyemiş’e yönelik yapılan yatırımlar hız kazanmakta ve Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Orman Genel Müdürlüğü tarafından geliştirilen “Maviyemiş-Likapa Eylem Planı” başta olmak üzere çeşitli projeler maviyemiş tarımsal kalkınmanın önemli yatırım sahalarından biri yapmaktadır. Orman Genel Müdürlüğü’nün sağladığı desteklerin yanı sıra maviyemişin üretiminde yüksek kazanç sağlayan birçok faktörün olduğunu belirtmek gerekir.
Bu noktada, maviyemişin üretiminde yüksek kazanç sağlayan faktörleri başında global olarak maviyemiş yetiştiriciliğinde altyapı, ilk yatırımı, +dekar başına fidan dikim miktarının standart +400 adet ve sık dikimin 1.000 fidana kadar ulaşması gelmektedir. Öte yandan maviyemiş yetiştiriciliğinde saksıda üretim modeli alternatif olarak kullanılmakta ve bu durum ek maliyet oluşturmaktadır. Bununla birlikte, saksıda maviyemiş üretiminin sınırlı miktarda su kullanımına ihtiyaç duyduğu bilinmekte, sulama sisteminin kurulumunda ‘otomasyon’ veya ‘ozmos sistemi’ zorunluluğu yatırım maliyetini önemli ölçüde etkilemektedir.
Sonuç olarak, maviyemiş yetiştiriciliği son derece kolay olmakla birlikte yatırımın niteliği önemlidir. Dolayısıyla yatırımdan elde edilen verimi attırmak için yatırımın her safhasında profesyonel destek, tecrübe, bilgi temin ve paylaşım, yatırımda başarı ve karlılığın artırılması için şarttır.